Giriş
Son günlerde Musa’nın Tevrat yazarlığını ve Mısır’dan Çıkış anlatısının bir peri masalından ibaret olduğunu söyleyen yazarlar çoğalmaya başladı. Mesela Tel-Aviv Üniversitesi profesörü Finklestein’in iddialarına göre İbraniler hiçbir zaman Mısır’da bulunmamışlardır; 11.yy. da çok tanrılı Kenanlılardan ayrılarak kendi kavimlerini kurmuşlardır ve nihayetinde kendilerini meşrulaştırmak için sonrasında Tevrat’ı -özellikle Babil sürgünü (M.Ö. 6.yy) sırasında- yazmışlardır. Maalesef bu tarz iddialarda bulunan kişilerin düştüğü çok basit ve temel hatalar var: (1) Çıkış ile ilgili kanıtları çok geç bir tarih ve kronolojide aramak (M.Ö. 13-12.yy.) ki, bu tarihlerde Ai veya Eriha gibi yerleşimlerinde fetih kanıtı yoktur. (2) Tevrat metninin iç analizini yapmamak. (3) Bu iddianın tersini savunan arkeolojik keşifleri görmemezlikten gelmek. Peki Musa’nın yazarlığına ilişkin veya İbranilerin Mısır’da bulunduklarını ve buradan çıktıklarını destekleyen ne tür kanıtlar veya arkeolojik bulgulardan bahsedebilirz? Kısaca birkaç tanesine bakalım… |
ARKEOLOJİK BULGULAR:
|
METİN ANALİZİ:
SONUÇ: Yani sadece Mısır’dan Çıkış hikayesinin tarihselliğini değil; Musa’nın bu anlatıyı 18.hanedanlık (M.Ö. 1550-1350) döneminde yazdığına dair önemli delillerimiz vardır. Bütün bu bilgileri aktaran bir Tevrat yazarı Mısırca bilen, 18. hanedanlık döneminde Mısırda büyümüş ve orada eğitim almış bir yazarı gerektirir. Asıl tersini iddia etmek bir “peri masalı” olurdu. Diğer makalelerimizi okuyacak olursanız M.Ö. 1446 senesi, bu verilere uyumlu bir Çıkış tarih olarak gözükmektedir. Yani Musa büyük ihtimalle Tevrat’ı, M.Ö. 1446-1406 seneleri arasında bir tarihte yazmıştır.
Fotoğraf ve Makale "inciltarihi.com" websitesinden alınmıştır.
http://inciltarihi.com/tevrat-arkeolojisi/misirdan-cikis/tevrati-musa-mi-yazdi/
- Çıkış’ta geçen birçok kişi isminin kökeni, Mısır dilidir ve 18. hanedanlığa dayanmaktadır. Mesela “Musa”, İbranice’de “Mose”, Mısır’ın 18. hanedanlığına özel (M.Ö. 16-14yy.) bir isimdir: Tut-Mose, Ah-Mose, Ra-Mese, gibi ismler aynı kökten gelirler. “Miriam” ismi gene Mısır “Myr” yani sevilen anlamına gelen sözcükten türemedir. İbranilerin inşa ettiği Pithom kenti ”Pi-Atum”, yani Atum tanrısının evi anlamına gelir, ve yine 18. hanedanlığa özel bir isimdir.
- Çıkış metninde belirtilen coğrafi yerler yine Mısır’ın 18.hanedanlığına özeldir ve Mısır dilinin kelimelerinden oluşmaktadır. “Sukkot” (arkeolojik olarak keşfedilen “Tjeku” ve çıkış öncesi İbranilerin toplandığı mekan), Migdol (Mısır dilinde “kale” anlamına gelir), ırmak kanalı anlamına gelen Pi-Hahiroth, ve son olarak Kızıldeniz için kullanılan “Yom-Suph” yine Mısır dilinden gelme ve Mısırca’da “Kamış denizi” anlamına gelen bir terimdir. Bu terimleri kullanan bir yazarın 18.hanedanlık döneminde Mısır’da yaşamış olması gerekir. Sonradan yaşasaydı bu terimleri bilemezdi!
- Yine metin içinde bulunan Mısır’a özel kültürel adetler yazarın Mısır’da yaşamış olmasına dair bir göstergedir: “İbrani kadınlarını doğum sandalyesinde doğurturken iyi bakın; çocuk erkekse öldürün, kızsa dokunmayın.” (Mısırdan Çıkış 1:16) Ayette geçen doğum sandalyesi sadece Mısır’da bulunan bir sandalyeydi. Mısır’da yaşamayan biri bu sandalyeden habersiz olurdu. İbranilerin kiremitleri yapmak için saman kullanması gibi detayların bilgisi, yine yazarın Mısırda bulunmuş olmasını gerktirir.
SONUÇ: Yani sadece Mısır’dan Çıkış hikayesinin tarihselliğini değil; Musa’nın bu anlatıyı 18.hanedanlık (M.Ö. 1550-1350) döneminde yazdığına dair önemli delillerimiz vardır. Bütün bu bilgileri aktaran bir Tevrat yazarı Mısırca bilen, 18. hanedanlık döneminde Mısırda büyümüş ve orada eğitim almış bir yazarı gerektirir. Asıl tersini iddia etmek bir “peri masalı” olurdu. Diğer makalelerimizi okuyacak olursanız M.Ö. 1446 senesi, bu verilere uyumlu bir Çıkış tarih olarak gözükmektedir. Yani Musa büyük ihtimalle Tevrat’ı, M.Ö. 1446-1406 seneleri arasında bir tarihte yazmıştır.
Fotoğraf ve Makale "inciltarihi.com" websitesinden alınmıştır.
http://inciltarihi.com/tevrat-arkeolojisi/misirdan-cikis/tevrati-musa-mi-yazdi/